Nowe przepisy prawne w I kwartale 2017 roku

Autor: Kwartalnik Tagi: Prawo,

W artykule wykorzystano omówienia ustaw przedstawione na stronach internetowych Prezydenta RP oraz omówienia wyroków Trybunału Konstytucyjnego przedstawione na stronach internetowych Trybunału Konstytucyjnego.

Zmiany w rozporządzeniu w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku oraz świadectw charakterystyki energetycznej

Od 5 stycznia 2017 r. obowiązuje nowelizacja rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku oraz świadectw charakterystyki energetycznej.

W rozporządzeniu usuwa się wyrazy „ministra właściwego do spraw budownictwa, lokalnego planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa” i zastępuje wyrazami „ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa”;

Podstawa prawna:

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY I BUDOWNICTWA z dnia 20 grudnia 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku oraz świadectw charakterystyki energetycznej (Dz. U. Nr 3/2017, poz. 22).

USTAWA o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 251/2016, poz. 2147, z późn. zm.).

Zmiany w rozporządzeniu w sprawie postępowania z tytułu odpowiedzialności zawodowej rzeczoznawców majątkowych

Od 5 stycznia 2017 r. obowiązuje nowelizacja rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa w sprawie postępowania z tytułu odpowiedzialności zawodowej rzeczoznawców majątkowych.

Podstawa prawna:

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY I BUDOWNICTWA z dnia 20 grudnia 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie postępowania z tytułu odpowiedzialności zawodowej rzeczoznawców majątkowych (Dz. U. Nr 3/2017, poz. 21).

USTAWA o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 251/2016, poz. 2147, z późn. zm.).

Zmiany w rozporządzeniu w sprawie opłaty za postępowanie kwalifikacyjne oraz wysokości wynagrodzenia członków Państwowej Komisji Kwalifikacyjnej

Od 5 stycznia 2017 r. obowiązuje nowelizacja rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa w sprawie opłaty za postępowanie kwalifikacyjne oraz wysokości wynagrodzenia członków Państwowej Komisji Kwalifikacyjnej

W rozporządzeniu usuwa się wyrazy „ministra właściwego do spraw budownictwa, lokalnego planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa” i zastępuje sformułowaniem „ministerstwo – urząd obsługujący ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa”.

Podstawa prawna:

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY I BUDOWNICTWA z dnia 20 grudnia 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie opłaty za postępowanie kwalifikacyjne oraz wysokości wynagrodzenia członków Państwowej Komisji Kwalifikacyjnej (Dz. U. Nr 3/2017, poz. 20).

USTAWA o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 251/2016, poz. 2147, z późn. zm.).

Jednolity tekst ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego

Od 12 stycznia 2017 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego.

Ustawa określa zasady gromadzenia oszczędności, finansowania przez Bank Gospodarstwa Krajowego niektórych przedsięwzięć inwestycyjno-budowlanych mających na celu budowę lokali mieszkalnych na wynajem oraz zasady działania towarzystw budownictwa społecznego.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 14 grudnia 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego (Dz. U. Nr 8/2017, poz. 79).

Zmiany w rozporządzeniu nadającemu uprawnienia zawodowe w zakresie szacowania nieruchomości

Od 14 stycznia 2017 r. obowiązuje nowelizacja rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa w sprawie nadawania uprawnień zawodowych w zakresie szacowania nieruchomości.

Stosownie do tego zmieniają się wzory świadectw i innych dokumentów stanowiących załącznik rozporządzenia.

Podstawa prawna:

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY I BUDOWNICTWA z dnia 20 grudnia 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie nadawania uprawnień zawodowych w zakresie szacowania nieruchomości (Dz. U. Nr 9/2017, poz. 90).

USTAWA o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 251/2016, poz. 2147, z późn. zm.).

Procedura europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym włączona do Kodeksu Postępowania Cywilnego

Od 18 stycznia 2017 r. wchodzi w życie nowelizacja Kodeksu Postępowania Cywilnego.

Nowelizacja ma na celu umożliwienie skutecznego stosowania w polskim porządku krajowym rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 655/2014 z dnia 15 maja 2014 r. ustanawiającego procedurę europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym w celu ułatwienia transgranicznego dochodzenia wierzytelności w sprawach cywilnych i handlowych (zwanego dalej rozporządzeniem 655/2014).

Istotą rozporządzenia 655/2014 jest umożliwienie zabezpieczenia roszczenia wierzyciela na rachunku bankowym lub rachunku prowadzonym przez inną instytucję kredytową niż bank, należącym do dłużnika, na takich samych warunkach we wszystkich krajach UE, tj. bez względu na to, w jakim państwie ów rachunek jest prowadzony. Europejski nakaz zabezpieczenia na rachunku bankowym, którego dotyczy ww. rozporządzenie wydany w jednym państwie członkowskim będzie zatem uznawany i wykonalny w innym państwie członkowskim bez konieczności wszczynania odrębnego postępowania. Nakaz ten ma być alternatywą wobec analogicznych środków zabezpieczenia dostępnych na mocy prawa krajowego. Zaznaczyć należy, że skutkiem wydania europejskiego nakazu zapłaty jest blokada środków na rachunku, jednakże bez możliwości ich wypłaty wierzycielowi.

Samo wykonanie europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym, ma się odbywać według zasad obowiązujących w danym państwie członkowskim dla analogicznych środków. Oznacza to, że w Polsce wykonanie europejskiego nakazu zabezpieczenia powinno polegać na zajęciu rachunku bankowego (tudzież rachunku prowadzonego przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową) i w konsekwencji prowadzić do zablokowania środków na tym rachunku.

Znaczącym ułatwieniem dla wierzycieli będzie wprowadzenie możliwości pozyskiwania informacji na temat rachunków bankowych należących do dłużnika na potrzeby wydania europejskiego nakazu zabezpieczenia na takim rachunku. Rozporządzenie 655/2014 zobowiązuje państwa członkowskie do stworzenia mechanizmu ułatwiającego dostęp do tego typu informacji. Państwa członkowskie mogą m.in. ustanowić obowiązek ujawnienia, na wniosek właściwego organu, przez wszystkie banki (instytucje kredytowe) działające na ich obszarze informacji o rachunkach określonego podmiotu bądź zapewnić właściwym organom dostęp do informacji gromadzonych i przechowywanych przez organy publiczne w rejestrach albo w innej formie.

Wierzyciel będzie mógł ubiegać się o wydanie europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym przed wszczęciem postępowania sądowego w sprawie głównej, w trakcie jego trwania lub po uzyskaniu w państwie członkowskim pochodzenia stosownego tytułu (np. orzeczenia sądowego czy też ugody), który nie jest jeszcze wykonalny w innym państwie członkowskim, a także po uzyskaniu tytułu wykonalnego w państwie członkowskim wykonania.

Europejski nakaz zabezpieczenia na rachunku bankowym może być szczególnie efektywny na wstępnym etapie dochodzenia roszczeń, czyli przed wydaniem orzeczenia sądowego, gdyż jego zastosowanie w tej fazie będzie najskuteczniej zabezpieczało przed wyprowadzeniem środków finansowych przez dłużnika. Sprzyjać temu ma również to, że europejski nakaz zabezpieczenia na rachunku bankowym będzie wydawany w postępowaniu niejawnym, a więc bez uprzedniego wysłuchania, a nawet powiadomienia dłużnika.

Podstawa prawna:

USTAWA z dnia 15 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 9/2017, poz. 85).

USTAWA z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 86/2016, poz. 623).

USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. Nr 147/2016, poz. 1138, z późn. zm.).

USTAWA z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 220/2016, poz. 1822, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:

USTAWA z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. Nr 232/2016, poz. 1910, z późn. zm.).

USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. Nr 241/2016, poz. 1988, z późn. zm.).

Jednolity tekst ustawy o dodatkach mieszkaniowych

Od 30 stycznia 2017 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy o dodatkach mieszkaniowych.

Ustawa reguluje zasady i tryb przyznawania, ustalania wysokości i wypłacania dodatków mieszkaniowych oraz właściwość organów w tych sprawach.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 17 stycznia 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. Nr 20/2017, poz. 180).

Klasyfikacja lotniczych urządzeń naziemnych

Od 10 lutego 2017 r. wchodzi w życie rozporządzenie wykonawcze do ustawy – prawo lotnicze w sprawie lotniczych urządzeń naziemnych.

Rozporządzenie określa:

zasady klasyfikacji lotniczych urządzeń naziemnych;
warunki techniczne, jakie powinny spełniać lotnicze urządzenia naziemne oraz warunki ich eksploatacji;
szczegółowe zasady i tryb prowadzenia rejestru lotniczych urządzeń naziemnych z uwzględnieniem wymagań dotyczących dokumentacji rejestrowej.

Podstawa prawna:

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY I BUDOWNICTWA z dnia 2 grudnia 2016 r. w sprawie lotniczych urządzeń naziemnych (Dz. U. Nr 6/2017, poz. 55).

USTAWA z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze (Dz. U. Nr 83/2016, poz. 606, z późn. zm.).

Zmiana zasad nadzoru spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych

Od 14 lutego 2017 r. obowiązuje nowelizacja ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych.

Podstawowym celem nowelizacji jest realizacja wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 lipca 2015 r. (sygn. akt K 41/12). Przywołanym wyrokiem Trybunał orzekł, że art. 60 ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych w zakresie, w jakim nie ogranicza środków nadzoru Komisji Nadzoru Finansowego nad działalnością małych kas, jest niezgodny z art. 22 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 58 ust. 1 Konstytucji RP.

Przedmiotowa ustawa wprowadza definicję legalną „małej kasy”. Jest to kasa, której suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego nie przekraczała 20 mln zł, a średnioroczna liczba członków w ostatnim roku obrotowym nie przekraczała 10 tys. osób. Jednocześnie wyłączono możliwość wydawania przez małe kasy pieniądza elektronicznego.

Nowela znosi obowiązek funkcjonowania w małej kasie komisji kredytowej. Tym samym decyzja kredytowa będzie podejmowana na poziomie zarządu kasy. Ponadto wprowadza się uprawnienie dla Kasy Krajowej do posługiwania się nazwą „Kasa Krajowa”.

Zgodnie ze zmienianym art. 60 ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, działalność kas i Kasy Krajowej będzie podlegała nadzorowi sprawowanemu przez KNF w zakresie i na zasadach określonych w tej ustawie i w ustawie z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym, adekwatnie do stopnia skomplikowania prowadzonej przez kasy działalności oraz skali ryzyka występującego w działalności kas.

Przedmiotowa ustawa dodaje art. 60a ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych przewidujący, że nadzór nad kasami i Kasą Krajową sprawowany jest przy uwzględnieniu zasady stosowania środków nadzorczych i naprawczych przez KNF, uwzględniających skalę działalności kas oraz stosowanie środków łagodniejszych, jeżeli nie ma konieczności zastosowania środków dalej idących. Powyższa zasada dotyczy również czynności nadzorczych.

Podstawa prawna:

USTAWA z dnia 26 stycznia 2017 r. o zmianie ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 30/2017, poz. 245).

USTAWA z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. Nr 232/2016, poz. 1910, z późn. zm.).

USTAWA z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. Nr 139/2016, poz. 1047, z późn. zm.).

USTAWA z dnia 5 sierpnia 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym (Dz. U. Nr 121/2016, poz. 892, z późn. zm.).

USTAWA z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. Nr 32/2016, poz. 195, z późn. zm.).

Zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od dochodów z tytułu umorzenia należności pieniężnych związanych z użytkowaniem lokalu mieszkalnego

Od 28 lutego 2017 r. obowiązuje rozporządzenie wykonawcze do ustawy Ordynacja podatkowa w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od dochodów (przychodów) z tytułu umorzenia należności pieniężnych związanych z użytkowaniem lokalu mieszkalnego.

Rozporządzenie zarządza zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od dochodu (przychodu) z tytułu umorzenia, zgodnie z zasadami określonymi na podstawie art. 59 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych:

1) zaległej opłaty z tytułu czynszu najmu lokalu mieszkalnego;

2) zaległej opłaty za dostawy do lokalu mieszkalnego energii, gazu, wody oraz za odbiór ścieków, odpadów i nieczystości ciekłych;

3) odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu mieszkalnego;

4) odsetek od należności, o których mowa w pkt 1–3;

5) nieuregulowanych kosztów dochodzenia i egzekucji należności, o których mowa w pkt 1–4, w tym zasądzonych prawomocnym tytułem wykonawczym wraz z kosztami postępowania sądowego i egzekucyjnego.

Zaniechanie ma zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia 31 grudnia 2017 r.

Podstawa prawna:

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROZWOJU I FINANSÓW z dnia 27 lutego 2017 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od dochodów (przychodów) z tytułu umorzenia należności pieniężnych związanych z użytkowaniem lokalu mieszkalnego (Dz. U. Nr 40/2017, poz. 380).

USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 22/2017, poz. 201).

Wzór oświadczenia o nieruchomościach oraz prawach majątkowych, które mogą być przedmiotem hipoteki przymusowej

Od 1 marca 2017 r. obowiązuje rozporządzenie wykonawcze do ustawy Ordynacja podatkowa określające wzór formularza oświadczenia o nieruchomościach oraz prawach majątkowych, które mogą być przedmiotem hipoteki przymusowej, i rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych, które mogą być przedmiotem zastawu skarbowego.

Podstawa prawna:

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROZWOJU I FINANSÓW z dnia 15 lutego 2017 r. w sprawie wzoru oświadczenia o nieruchomościach oraz prawach majątkowych, które mogą być przedmiotem hipoteki przymusowej, i rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych, które mogą być przedmiotem zastawu skarbowego (Dz. U. Nr 39/2017, poz. 354).

USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 22/2017, poz. 201).

Sposób przeprowadzenia licytacji elektronicznej ruchomości w sądowym postępowaniu egzekucyjnym

Od 1 marca 2017 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie sposobu przeprowadzenia licytacji elektronicznej ruchomości w sądowym postępowaniu egzekucyjnym.

Rozporządzenie określa:

sposób przeprowadzenia licytacji elektronicznej oraz
sposób wykorzystania systemu teleinformatycznego obsługującego licytację elektroniczną do czynności, o których mowa w art. 87910 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego.

Podstawa prawna:

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia 7 września 2016 r. w sprawie sposobu przeprowadzenia licytacji elektronicznej ruchomości w sądowym postępowaniu egzekucyjnym (Dz. U. Nr 177/2016, poz. 1431).

USTAWA z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 12/2014, poz. 101, z późn. zm.).

Jednolity tekst ustawy – Kodeks cywilny

Od 3 marca 2017 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy – Kodeks cywilny.

Kodeks cywilny reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 9 lutego 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 43/2017, poz. 459).

Mechanizm rewaloryzacji odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości wysokości zgodny z Konstytucją

Od 13 marca 2017 r. wchodzi w życie wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który wypowiedział się, czy art. 227 ustawy o gospodarce nieruchomościami jest zgodny z art. 2 w związku z art. 21 ust. 2 i art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Pytanie prawne

Pytanie prawne przedstawione zostało w związku z zawisłą przed sądem pytającym sprawą dotyczącą legalności decyzji Wojewody Podkarpackiego w Rzeszowie z 22 sierpnia 2013 r. W decyzji tej Wojewoda utrzymał w mocy decyzję Starosty Powiatu Stalowowolskiego z 18 czerwca 2013 r. o przyznaniu następcom prawnym byłego właściciela nieruchomości wywłaszczonej w 1938 r. zwaloryzowanego odszkodowania w kwocie 4351,98 zł.

Jak wynika ze stanu faktycznego ustalonego przez organy administracji, sprawa odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość trwa od 1938 r., kiedy parcela gruntowa o powierzchni 1,1281 ha została przejęta na rzecz Skarbu Państwa. Ustalono za nią odszkodowanie w wysokości 3045,87 zł. W 1958 r. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie wszczęło postępowanie dotyczące ustalenia odszkodowania w sprawach wywłaszczeniowych niezakończonych przed II wojną światową, w którego następstwie przyznano, decyzją z 1960 r., odszkodowanie w wysokości 7418,95 zł. Postanowieniem z 1973 r. Sąd Powiatowy Wydział Zamiejscowy w Rozwadowie zezwolił Skarbowi Państwa Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Stalowej Woli na złożenie tej kwoty do depozytu sądowego. Nigdy jednak nie została ona wpłacona. W latach 80. XX w. starania o odszkodowanie podjęli ponownie następcy prawni byłego właściciela. Sprawa była wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięć organów administracji i sądów. Wyrokiem z 2005 r. WSA w Rzeszowie nakazał wypłatę spornego odszkodowania.

W operacie z 2013 r. rzeczoznawca dokonał oszacowania nieruchomości na kwotę 4351,98 zł. Kwota ta została uwzględniona w decyzjach obu organów administracji z 2013 r. W skardze wniesionej do sądu pytającego następcy prawni byłego właściciela wywłaszczonej nieruchomości wnieśli o uchylenie decyzji, podnosząc przy tym zarzut nienależytego uzasadnienia w zakresie dotyczącym dostosowania wartości utraconej nieruchomości do cen z daty wypłaty odszkodowania. Zdaniem skarżących, kwota 4351,98 zł nie odpowiada wartości ponadhektarowej nieruchomości w centrum miasta, wobec czego nie można uznać, że spełnione zostało wymaganie słusznego odszkodowania.

Rozpatrując sprawę, sąd pytający ustalił, że przedmiotem postępowania jest kwestia waloryzacji (sposobu przeliczenia) kwoty odszkodowania, nie zaś istnienie prawa do odszkodowania. Prawo do odszkodowania zostało bowiem już ostatecznie ustalone w wyroku z 2005 r. Jednocześnie, jak stwierdził sąd pytający, zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym w chwili kierowania pytania prawnego do Trybunału do wyliczenia kwoty zwaloryzowanego odszkodowania zastosowanie muszą znaleźć wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych, o których mowa w art. 227 u.g.n. Nadal bowiem, wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 5 u.g.n., nie zostały ogłoszone przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (dalej: Prezes GUS) wskaźniki zmian cen nieruchomości.

Sąd pytający stanął na stanowisku, że wymaganie słusznego odszkodowania za pozbawienie własności na podstawie art. 21 ust. 2 Konstytucji powinno być odnoszone do ustawowych mechanizmów służących przeliczaniu przyznanego a niewypłaconego odszkodowania. Skoro odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość ma być słuszne, to – zdaniem sądu pytającego – dyrektywę tę należy konsekwentnie realizować również na etapie postępowania waloryzacyjnego. W niektórych sytuacjach niezwłoczne wypłacenie należnej kwoty nie jest możliwe ze względów, które leżą po stronie zobowiązanego do tego organu władzy publicznej. Zwaloryzowane odszkodowanie musi także być „słuszne”, inaczej dochodzić może do wypaczenia konstytucyjnie gwarantowanego i chronionego prawa do słusznego odszkodowania na skutek tego, że organ będzie zwlekał z wypłatą. W opinii sądu pytającego, opóźnienia wypłaty, niezawinione przez osoby uprawnione do odszkodowania, nie powinny obciążać tych osób.

Niezgodność art. 227 u.g.n. ze wskazanymi wzorcami konstytucyjnymi sąd pytający upatruje w naruszeniu zasad sprawiedliwości społecznej, zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz prawidłowej legislacji. Zasady te wykluczają dopuszczalność tworzenia konstrukcji normatywnych stanowiących jedynie pozór ochrony określonych interesów. Tymczasem wskaźniki, o których mowa w art. 227 u.g.n., ustalane są na podstawie danych o przeciętnych wydatkach na towary i usługi konsumpcyjne, mimo że nieruchomości nie można zaliczyć do dóbr konsumpcyjnych. Zdaniem sądu pytającego, rodzi to wątpliwości co do zasadności posługiwania się tymi wielkościami statystycznymi w sprawach o waloryzację odszkodowań za wywłaszczone grunty. Inne czynniki kształtują ceny nieruchomości, inne zaś wpływają na ceny towarów i usług konsumpcyjnych. Stosowanie wskaźników cen towarów i usług konsumpcyjnych prowadzi – w opinii sądu pytającego – do wypaczenia sensu waloryzacji. Jedynie użycie do waloryzacji wskaźnika zmiany cen nieruchomości pozwoliłoby na realizację – w pełniejszym zakresie – celu tego mechanizmu, z poszanowaniem konstytucyjnej zasady słusznego odszkodowania.

Zdaniem sądu pytającego, o naruszeniu wynikającej z art. 2 Konstytucji zasady poprawnej legislacji (przejrzystości i pewności prawa) świadczy też to, że ustawodawca nie sprecyzował, w jaki sposób stosować do waloryzacji wskaźniki roczne (średnioroczne) i miesięczne, w szczególności jeśli weźmie się pod uwagę to, że wskaźnik roczny (średnioroczny) nie stanowi prostej arytmetycznej sumy wskaźników miesięcznych, które dla uprawnionych mogłyby okazać się korzystniejsze.

Sąd pytający zwrócił ponadto uwagę, że wprawdzie ustawodawca nie określił, jak długo mogą być tymczasowo stosowane wskaźniki, o których mowa w art. 227 u.g.n., to jednak dopuścił do sytuacji, w której – wobec niemożności wykonania przez Prezesa GUS obowiązku wynikającego z art. 5 u.g.n. – regulacja w założeniu przejściowa przekształciła się w praktyce w regulację stałą, co nie tylko godzi w zasadę poprawnej legislacji, lecz także podważa zaufanie obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Przepis przejściowy, z uwagi na swoją doraźną naturę, powinien ustąpić miejsca docelowemu mechanizmowi normatywnemu, do czego nie doszło, ponieważ wskaźniki zmian cen nieruchomości nie zostały ogłoszone mimo upływu ponad 15 lat.

W ocenie sądu pytającego, unormowanie zawarte w art. 227 u.g.n. nie czyni zadość art. 21 ust. 2 Konstytucji. Godzi także w konstytucyjnie chronione prawo własności i prawo dziedziczenia, związane z prawem do słusznego odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość. Brak gwarancji wypłaty słusznego odszkodowania stanowi nieuzasadnione ograniczenie własności (podlegającego dziedziczeniu roszczenia odszkodowawczego).

Jak podkreślił sąd pytający, skoro ustawodawca podjął decyzję o wprowadzeniu do ustawy o gospodarce nieruchomościami pełnej regulacji kwestii waloryzacyjnej kwot należnych z tytułów określonych w tej ustawie, wyłączając jednocześnie waloryzację sądową określoną w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, to powinien stworzyć mechanizm, który umożliwi osiągnięcie zamierzonego celu a zarazem zadośćuczynienie wymaganiu wynikającemu z art. 21 ust. 2 Konstytucji. W zamyśle ustawodawcy to rozwiązanie przyjęte w art. 5 u.g.n. podyktowane było potrzebą zapewnienia mechanizmu adekwatnego do rzeczywistych zmian wartości nieruchomości. Cech tych nie spełnia zakwestionowany przepis. Dalsze utrzymywanie stanu prawnego, w którym zastosowanie mają wskaźniki z art. 227 u.g.n., jest, zdaniem sądu pytającego, niekorzystne dla osób uprawnionych do odszkodowania, ponieważ uniemożliwia uwzględnienie realnych zmian cen na rynku nieruchomości.

Sąd pytający zaznaczył przy tym, że nie chodzi o to, żeby w postępowaniu waloryzacyjnym przyznać skarżącym odszkodowanie odpowiadające aktualnej wartości nieruchomości (przede wszystkim dlatego, że odszkodowanie zostało już raz ustalone w decyzji z 1960 r., a poza tym nieruchomość ma obecnie inny charakter), lecz o to, żeby móc wypłacić to odszkodowanie po przeliczeniu na podstawie art. 132 ust. 3 u.g.n. w sposób, który odpowiada art. 21 ust. 2 Konstytucji. Sąd pytający wskazał w tym miejscu na ryzyko wystąpienia sytuacji, w której słuszne odszkodowanie przyznane za wywłaszczoną nieruchomość, spełniające w chwili jego ustalania wymagania art. 21 ust. 2 Konstytucji, przestanie spełniać te wymagania na skutek przeliczenia dokonanego z użyciem wielkości statystycznych określonych w art. 227 u.g.n.

Odnosząc się do kwestii konieczności skierowania pytania prawnego, sąd pytający wskazał, że jedynym czynnikiem modyfikującym stan prawny w rozpatrywanej przez sąd sprawie mógłby stać się wyrok Trybunału o niezgodności zakwestionowanego przepisu z Konstytucją. W takiej sytuacji bowiem, po ewentualnym uwzględnieniu skargi, organy administracji zobowiązane byłyby dokonać ponownej waloryzacji odszkodowania ustalonego w decyzji z 1960 r. z uwzględnieniem istoty tej instytucji. Oznaczałoby to w praktyce konieczność ustalenia, w jaki sposób zmieniały się w minionym czasie ceny nieruchomości (a nie towarów i usług konsumpcyjnych), oraz określenia kwoty słusznego odszkodowania zgodnie z art. 132 ust. 3 u.g.n. w związku z art. 21 ust. 2 Konstytucji. Wobec niemożności skorzystania z wielkości, o których mowa w art. 5 u.g.n., organy administracji mogłyby uwzględnić inne dane ekonomiczne, sięgając choćby do regulacji dotyczących powszechnej taksacji nieruchomości i rejestru cen i wartości nieruchomości, a także do wyników okresowych badań wartości nieruchomości i cen transakcyjnych. Obowiązkiem sądu administracyjnego byłoby skontrolowanie decyzji waloryzacyjnych pod kątem tego, czy spełniają wymagania określone w art. 21 ust. 2 Konstytucji.

Stanowisko Prokuratora Generalnego

W piśmie z 15 września 2014 r. stanowisko zajął Prokurator Generalny, który wniósł o orzeczenie, że art. 227 u.g.n. jest zgodny z art. 2, art. 21 ust. 2 i art. 64 ust. 1 Konstytucji. W pozostałym zakresie postępowanie powinno zostać umorzone ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Umorzenie jest, w ocenie Prokuratora Generalnego, konieczne w odniesieniu do art. 64 ust. 2 Konstytucji, który został wskazany jako wzorzec kontroli. Sąd pytający, poza powołaniem tego wzorca w petitum pytania prawnego, nie podał argumentów, które mogłyby świadczyć o naruszeniu przez art. 227 u.g.n. nakazu równej ochrony prawnej własności, innych praw majątkowych i prawa dziedziczenia. Sąd pytający nie przedstawił także, w jaki sposób miałoby dojść do naruszenia zasady sprawiedliwości społecznej, wyrażonej w art. 2 Konstytucji. W efekcie art. 2 Konstytucji może być wzorcem kontroli tylko w takim zakresie, w jakim wynikają z niego zasada poprawnej legislacji oraz zasada zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa.

Odnosząc się zaś do istoty problemu konstytucyjnego przedstawionego przez sąd pytający, Prokurator Generalny zaznaczył, że waloryzowanie kwot należnych na podstawie ustawy o gospodarce nieruchomościami z zastosowaniem wskaźników cen towarów i usług konsumpcyjnych może być często mniej korzystne dla osób uprawnionych niż waloryzacja z zastosowaniem wskaźników zmian cen nieruchomości. Jednak taki skutek wystąpi dopiero wówczas, kiedy zmiany cen nieruchomości wykazują większą dynamikę wzrostu. W razie stabilizacji lub spadku cen nieruchomości korzystniejsze okazać się może dokonanie waloryzacji z zastosowaniem wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych. Stosowanie tego wskaźnika nie jest więc zawsze niekorzystne dla osób wywłaszczonych. W ocenie Prokuratora Generalnego, wykazanie, że w indywidualnym wypadku kwota wypłacona osobie uprawnionej na podstawie art. 227 u.g.n. jest niższa od wyliczonej po uwzględnieniu rzeczywistej zmiany cen nieruchomości, nie może być automatycznie uznane za równoznaczne z niekonstytucyjnością tego przepisu.

Prokurator Generalny wskazał, że waloryzacja odszkodowania na podstawie wskaźnika inflacji zapobiega powstaniu uszczerbku majątkowego na skutek zmniejszenia się siły nabywczej pieniądza. Nie można jej jednak upatrywać jako gwarancji otrzymania przez uprawnionego kwoty w pełni ekwiwalentnej, umożliwiającej „odtworzenie” rzeczy przejętej przez państwo. W opinii Prokuratora Generalnego, wobec braku wskaźnika dokładnie oddającego zmiany cen poszczególnych rodzajów nieruchomości, zasadne jest korzystanie ze wskaźnika najbardziej zbliżonego. Ustalona z użyciem takiego wskaźnika kwota odszkodowania czyni zadość wymaganiu „słusznego odszkodowania” w rozumieniu art. 21 ust. 2 Konstytucji. Zwaloryzowane w ten sposób odszkodowanie jest bowiem w sposób racjonalny związane z wartością wywłaszczonej nieruchomości, co nie znaczy, że zawsze musi dokładnie odpowiadać tej wartości. Przyjmując to rozwiązanie przejściowe, ustawodawca skorzystał z przysługującej mu swobody regulacyjnej kształtowania zasad ustalania wysokości należnej osobie wywłaszczonej rekompensaty, która to swoboda wynika już z nieostrości pojęcia „słuszne odszkodowanie” z art. 21 ust. 2 Konstytucji.

Oczywiście, wieloletnie posiłkowanie się przepisem przejściowym może budzić wątpliwości w kontekście zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, lecz – zdaniem Prokuratora Generalnego – samo w sobie nie stanowi przesłanki do uznania takiego przepisu za niekonstytucyjny. Sytuacja taka nie jest bowiem następstwem błędów zawartych w treści art. 227 u.g.n. Jest dowodem niewykonywania przez organ państwa działań, które miały doprowadzić do tego, że dalsze stosowanie przepisu przejściowego przestaje być konieczne.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia prawa własności oraz prawa dziedziczenia, podlegających ochronie na mocy art. 64 ust. 1 Konstytucji, Prokurator Generalny wskazał, że zarzut ten nie ma – w jego ocenie – charakteru samodzielnego. Sąd pytający traktuje naruszenie postanowień konstytucyjnych chroniących własność, inne prawa majątkowe i prawo dziedziczenia jako konsekwencję pogwałcenia zasady ekwiwalentnego (pełnego) odszkodowania. W konsekwencji, stwierdzenie, że art. 227 u.g.n. jest zgodny z art. 21 ust. 2 Konstytucji jest równoznaczne ze stwierdzeniem zgodności z art. 64 ust. 1 Konstytucji.

Nieuprawnione są też, zdaniem Prokuratora Generalnego, zarzuty sądu pytającego dotyczące naruszenia zasad prawidłowej legislacji. Zakwestionowany przepis jest bowiem sformułowany w sposób jednoznaczny, komunikatywny oraz precyzyjny w stopniu zapewniającym jego jednolitą wykładnię i jednolite stosowanie. Prokurator Generalny raz jeszcze podkreślił, że sąd pytający kwestionuje w istocie nie treść art. 227 u.g.n., lecz stan prawny, w którym zamiar ustawodawcy o czasowym stosowaniu tego przepisu został zniweczony przez niemożność wykonania obowiązku wynikającego z art. 5 u.g.n. przez Prezesa GUS. Nie podzielił też wątpliwości sądu pytającego odnośnie do braku konkretyzacji w ustawie o gospodarce nieruchomościami tego, który wskaźnik – średnioroczny czy okresowy – należy stosować podczas obliczania zwaloryzowanego odszkodowania. W ocenie Prokuratora Generalnego, pozostawienie swobody decyzyjnej w tym zakresie organom stosowania prawa nie jest przejawem braku przejrzystości i pewności prawa.

Stanowisko Marszałka Sejmu

W piśmie z 28 listopada 2014 r. stanowisko, w imieniu Sejmu, zajął Marszałek Sejmu, wnosząc jednocześnie o orzeczenie, że art. 227 u.g.n. jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 21 ust. 2 i art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji.

Analizując kwestię dopuszczalności merytorycznej kontroli w niniejszej sprawie, Marszałek Sejmu stwierdził, że – w jego ocenie – pytanie prawne spełnia przesłanki, które warunkują możliwość jego rozpoznania, w tym w szczególności przesłankę funkcjonalną. Zaznaczył jednak, że – wbrew stanowisku sądu pytającego – w wypadku uznania przez Trybunał niekonstytucyjności art. 227 u.g.n. sąd nie będzie mógł zastosować dowolnych przeliczniczków waloryzacyjnych (opierając się, na przykład, na wynikach okresowych badań transakcyjnych cen nieruchomości przeprowadzanych na podstawie odrębnych przepisów), ponieważ takie orzeczenie nie pozbawi mocy obowiązującej art. 5 u.g.n. Przepis ten wiąże sądy, pomimo że wskazany w nim obowiązek ogłoszenia przez Prezesa GUS wskaźników cen nieruchomości nie został wykonany. Zdaniem Marszałka Sejmu, w razie ewentualnego stwierdzenia niekonstytucyjności art. 227 u.g.n. niezbędna stanie się interwencja ustawodawcza w celu określenia, w sposób precyzyjny, zasad sporządzania, ogłaszania oraz stosowania wskaźników zmian cen nieruchomości.

Ocenę zasadności zarzutów sformułowanych przez sąd pytający Marszałek Sejmu poprzedził przypomnieniem treści wyroku TK z 21 lipca 2011 r. o sygn. K 23/08, a także złożonych do niego zdań odrębnych. Zdaniem Marszałka Sejmu, przywołany wyrok nie przesądził kwestii konstytucyjności art. 227 u.g.n. W sprawie K 23/08 Rzecznik Praw Obywatelskich podniósł zarzut naruszenia przez art. 5 u.g.n. zasad wynikających z art. 2 Konstytucji ze względu na niemierzalny charakter wskaźnika zmiany cen nieruchomości. Miało to skutkować, w opinii wnioskodawcy w sprawie K 23/08, niemożnością wykonania nakazu wyrażonego w tym przepisie. W sprawie rozpatrywanej przez TK w niniejszym postępowaniu sąd pytający powiązał z kolei zarzut niezgodności art. 227 u.g.n. z art. 2 Konstytucji z nieadekwatnością przewidzianych w tym przepisie wskaźników inflacyjnych dla celów waloryzacji kwot określonych w ustawie o gospodarce nieruchomościami oraz z długim czasem obowiązywania regulacji, która miała mieć charakter przejściowy. Z uwagi na odmienny charakter zarzutów podniesionych w obu sprawach, wyrok TK o sygn. K 23/08, w którym Trybunał orzekł o zgodności art. 5 u.g.n. z art. 2 Konstytucji, nie może determinować, zdaniem Marszałka Sejmu, oceny konstytucyjności art. 227 u.g.n., który nie był formalnie przedmiotem kontroli w sprawie K 23/08.

Odwołując się do tez wyrażonych w orzecznictwie Trybunału oraz w literaturze przedmiotu, Marszałek Sejmu stanął na stanowisku, że odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość powinno, co do zasady, stanowić ekwiwalent jej wartości rynkowej. Takie założenie odpowiada konstytucyjnej dyrektywie wynikającej z art. 21 ust. 2 Konstytucji. Odstąpienie od zasady ekwiwalentności odszkodowania jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy przemawiają za tym ważne wartości konstytucyjne lub wzgląd na potrzebę realizacji doniosłego celu publicznego.

Marszałek Sejmu podkreślił też, że mechanizm waloryzacji służyć ma urealnieniu odszkodowania. Jego celem jest przede wszystkim ochrona interesu majątkowego osoby pozbawionej własności nieruchomości na skutek wywłaszczenia (i następców prawnych) przed negatywnymi skutkami niezawinionego przez nią opóźnienia wypłaty. Zdaniem Marszałka Sejmu, art. 21 ust. 2 Konstytucji wymaga „słusznego” odszkodowania (czyli równego, co do zasady, wartości rynkowej nieruchomości wywłaszczonej) nie tylko w dniu jego ustalenia, lecz także w dniu wypłaty. Nakaz przyznania osobie wywłaszczonej słusznego odszkodowania dotyczy zatem również etapu postępowania waloryzacyjnego. Na skutek przeliczenia wartość odszkodowania powinna, przynajmniej w przybliżeniu, stanowić ekwiwalent aktualnej wartości wywłaszczonej nieruchomości. Z tego względu mechanizm waloryzacji musi być oparty na takich wskaźnikach, które odzwierciedlałyby zmiany cen na rynku nieruchomości. Rozwiązanie, które mogłoby prima facie spełniać ten wymóg, zostało co prawda przewidziane w art. 5 u.g.n., lecz w praktyce nie znalazło zastosowania od przeszło 15 lat wobec niewykonania przez Prezesa GUS obowiązku ogłoszenia wskaźników zmian cen nieruchomości.

W ocenie Marszałka Sejmu, sąd pytający zasadnie podnosi, że wskaźnik zmian cen towarów i usług konsumpcyjnych (wskaźnik inflacyjny) jest całkowicie nieadekwatny do realizacji celu waloryzacji, czyli urealnienia kwoty odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości. Marszałek Sejmu podzielił też pogląd sądu pytającego, że nieruchomości nie można zaliczyć do kategorii dóbr konsumpcyjnych, zaś ceny na rynku nieruchomości kształtują się odmiennie od cen towarów i usług konsumpcyjnych, gdyż inne są czynniki, które tymi zmianami kierują. Biorąc pod uwagę, że element zasady poprawnej legislacji – tak, jak rozumie ją Trybunał – stanowi wymóg racjonalności i adekwatności przepisów do realizacji celu zakładanego przez ustawodawcę, Marszałek Sejmu uznał, że art. 227 u.g.n., ze względu na nieprzystawalność przewidzianych w nim wskaźników dla celu waloryzacji rekompensat za wywłaszczone nieruchomości, jest niezgodny z tymi wymogami.

O wadliwości zakwestionowanego przepisu świadczy też stosunkowo długi okres jego obowiązywania, pozostający w sprzeczności z przejściowym, w założeniu, charakterem tej regulacji. Dysfunkcjonalność wskaźnika inflacyjnego, o którym mowa w art. 227 u.g.n., można byłoby – w ocenie Marszałka Sejmu – zaakceptować w wypadku, gdyby był stosowany rzeczywiście doraźnie, jednak ponad piętnastoletnie obowiązywanie jest nie do pogodzenia z zasadą poprawnej legislacji. Na negatywną ocenę konstytucyjności art. 227 u.g.n. wpływa również lapidarność jego treści, a w szczególności brak określenia, które ze wskaźników inflacyjnych ogłaszanych przez Prezesa GUS, na podstawie różnych przepisów, są miarodajne do waloryzacji odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość. Taka nieokreśloność prowadzić może do dowolności i arbitralności organów stosujących prawo i orzekających o zakresie prawa byłych właścicieli do uzyskania odszkodowania.

Wymienione okoliczności przemawiają również, zdaniem Marszałka Sejmu, za koniecznością stwierdzenia niezgodności art. 227 u.g.n. z zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, a także z zasadą sprawiedliwości społecznej. Mechanizm waloryzacji, oparty na nieadekwatnych wskaźnikach i nierealizujący przez to celu zakładanego przez ustawodawcę, jest tylko pozorną ochroną interesów uprawnionych. Zakwestionowany przepis (w założeniu – przejściowy) określa mniej korzystne dla tych osób reguły waloryzacji niż regulacja „docelowa” z art. 5 u.g.n., która faktycznie okazała się niewykonalna i musi, w konsekwencji, zostać zastąpiona przez inne, bardziej funkcjonalne rozwiązanie.

Negatywna ocena art. 227 u.g.n. w świetle zasad z art. 2 Konstytucji przesądza, w opinii Marszałka Sejmu, o niezgodności tego przepisu z wzorcami kontroli wskazanymi jako wzorce związkowe, czyli z art. 21 ust. 2 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji. Nie sposób bowiem wskazać ani celu publicznego, ani żadnej ważnej wartości konstytucyjnej, które mogłyby usprawiedliwiać posłużenie się w art. 227 u.g.n. nieadekwatnym wskaźnikiem waloryzacji, skutkującym uszczupleniem odszkodowania przysługującego osobie, której własność została odjęta na skutek wywłaszczenia. Nie ma konstytucyjnego uzasadnienia odstąpienia od zasady ekwiwalentności odszkodowania, będącej warunkiem uznania go za „słuszne” w rozumieniu art. 21 ust. 2 Konstytucji. Nieadekwatność wskaźnika rodzi też pozorność ochrony prawa majątkowego, jakim jest prawo do odszkodowania, objętego gwarancjami wynikającymi z art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji.

Marszałek Sejmu zgłosił dodatkowy wniosek, aby Trybunał, w wypadku gdyby podzielił stanowisko o niekonstytucyjności art. 227 u.g.n., odroczył na podstawie art. 190 ust. 3 Konstytucji termin utraty mocy obowiązującej tego przepisu. W ocenie Marszałka Sejmu, stwierdzenie niezgodności zakwestionowanego przepisu ze wskazanymi wzorcami kontroli zrodzi konieczność interwencji ustawodawczej. W systemie prawnym pozostanie bowiem w mocy art. 5 u.g.n., choć wskazana w nim norma kompetencyjna nie została wciąż wykonana. Odroczenie skutku derogacyjnego ewentualnego wyroku o niekonstytucyjności pozwoliłoby zapobiec powstaniu luki prawnej, a także zakończyć rozpoczęte już prace legislacyjne, mające na celu usunięcie wadliwości konstytucyjnych podniesionych przez sąd pytający.

Stanowisko Wiceprezesa GUS

W piśmie z 30 września 2016 r., działając w zastępstwie Prezesa GUS, Wiceprezes GUS przedstawił wyjaśnienia dotyczące prac nad wskaźnikami zmian cen nieruchomości podjętych przez Główny Urząd Statystyczny (dalej: GUS). Poinformował jednocześnie, że aktualna jakość Rejestru Cen i Wartości Nieruchomości (dalej: RCiWN) nie pozwala na określenie przybliżonego terminu tych wskaźników. Realizację obowiązku publikowania utrudnia fakt, że służby statystyki publicznej nie mają żadnego wpływu na zawartość i kompletność Rejestru.

Wiceprezes GUS wskazał, że w GUS regularnie opracowywane są kwartalne wskaźniki zmian cen dla lokali mieszkalnych w oparciu o dane pochodzące z RCiWN. Szereg czasowy wskaźników zmian cen dla tej kategorii nieruchomości obejmuje okres od I kwartału 2010 r. do I kwartału 2016 r. Wskaźniki te ogłaszane są od października 2015 r. W GUS prowadzone są ponadto prace metodologiczne mające na celu opracowanie wskaźników zmian cen dla kategorii nieruchomości innych niż lokale mieszkalne, jednak napotkane przeszkody uniemożliwiają rozpoczęcie ich publikacji. Jak wskazał Wiceprezes GUS, głównym problemem okazała się być niezadowalająca jakość danych źródłowych. Mimo, że większość starostw przekazuje dane pochodzące z RCiWN, opracowanie wskaźników napotyka trudności, wynikające m.in. z niekompletności danych, braków w zakresie informacji niezbędnych do opracowania wskaźników zmian cen dla wybranych kategorii nieruchomości, niejednolitego podejścia do sposobu prowadzenia RCiWN przez starostwa i błędów w elektronicznych zbiorach danych przekazywanych przez starostwa. Wiceprezes GUS dodał przy tym, że GUS podjął działania mające na celu monitorowanie i poprawę jakości danych przekazywanych przez starostwa, a także poszukiwanie źródeł danych, które mogłyby służyć uzupełnieniu brakujących informacji. Prace metodologiczne dotyczące zmian cen dla gruntów zabudowanych budynkami mieszkalnymi (rozpoczęte w II poł. 2013 r.) oraz gruntów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową (rozpoczęte w I poł. 2014 r.) wykazały bowiem, że nie istnieje możliwość ustalenia wskaźników w sposób rzetelny w oparciu o RCiWN.

Wiceprezes GUS wskazał ponadto, że z uwagi na brak dostępu do odpowiednich danych źródłowych GUS nie istnieje możliwość opracowania wskaźników zmian cen nieruchomości dla odległych w czasie okresów. Jeszcze w 2009 r., mimo spoczywającego na starostwach powiatowych oraz urzędach miast na prawach powiatu obowiązku prowadzenia RCiWN w formie elektronicznej, znaczna część starostw nie była w stanie przekazać do GUS danych dotyczących transakcji kupna/sprzedaży nieruchomości. To z tego powodu opracowywane przez GUS wskaźniki zmian cen dla lokali mieszkalnych obejmują okres od I kwartału 2010 r. W ocenie Wiceprezesa GUS, należy się spodziewać, że sytuacja będzie wyglądała podobnie w wypadku wskaźników dla kolejnych rodzajów nieruchomości, które będą opracowane w przyszłości.

Odnosząc się do sformułowań zawartych w uzasadnieniu pytania prawnego, Wiceprezes GUS potwierdził, że ceny nieruchomości kształtują się w sposób odmienny niż ceny towarów i usług konsumpcyjnych. Na przykład, w wypadku cen lokali mieszkalnych GUS stwierdził, że w okresie od połowy 2011 r. do początku 2014 r. ceny te wykazywały tendencję spadkową (w I kwartale 2014 r. ceny lokali mieszkalnych były o 8,0% niższe od średniej ceny ustalonej dla 2010 r.), natomiast począwszy od 2014 r. uwidoczniła się lekka tendencja wzrostowa (w I kwartale 2016 r. ceny lokali mieszkalnych były o 3,9% wyższe w stosunku do I kwartału 2014 r., jednak nadal były niższe w stosunku do średniej ceny w 2010 r. o 5,3%). Wiceprezes GUS zaznaczył ponadto, że nieprawdą jest, jakoby do celów waloryzacji kwot odszkodowania można było stosować wymiennie wskaźniki roczne lub miesięczne. Wskazał, że w wypadku, w którym do waloryzacji potrzebny jest wskaźnik dotyczący innego okresu niż ten, za który wskaźnik był opublikowany, należy zastosować metodę nawiązań łańcuchowych, nie łącząc na przemian wskaźników miesięcznych ze średniorocznymi.

Dodatkowe stanowisko Marszałka Sejmu

W piśmie z dnia 6 marca 2017 r. dodatkowe wyjaśnienia, w imieniu Sejmu, przedstawił Marszałek Sejmu, wnosząc przy tym o umorzenie postępowania ze względu na utratę mocy obowiązującej przez akt normatywny w zakwestionowanym zakresie.

Marszałek Sejmu wskazał, że art. 227 u.g.n., którego dotyczy pytanie prawne, został uchylony przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. poz. 985; dalej: ustawa zmieniająca). Ponadto, na mocy art. 1 pkt 1 ustawy zmieniającej nowe, rozbudowane brzmienie uzyskał art. 5 u.g.n. Celem nowelizacji było doprecyzowanie art. 5 u.g.n. w sposób, który umożliwi realizację ustawowego obowiązku przez Prezesa GUS oraz usprawnienie przekazywania danych niezbędnych do ogłoszenia wskazanych w tym przepisie wskaźników.

W ocenie Marszałka Sejmu, uchylenie art. 227 u.g.n. może uzasadniać umorzenie postępowania przed Trybunałem. Uchylając bowiem ten przepis oraz nadając art. 5 u.g.n. nowe brzmienie, ustawodawca dążył do zapewnienia zgodności ustawowej regulacji zasad waloryzacji wartości odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości z wymaganiami konstytucyjnymi. Uchylenie art. 227 u.g.n. dezaktualizuje podniesiony w pytaniu prawnym zarzut naruszenia zasady poprawnej legislacji, wynikającej z art. 2 Konstytucji.

Marszałek Sejmu zaznaczył jednocześnie, że stan prawny ukształtowany przez ustawę zmieniającą może jednak nadal budzić wątpliwości konstytucyjne i nie pozbawia aktualności pozostałych zarzutów sformułowanych w pytaniu prawnym, niemniej zarzuty te powinny być obecnie odnoszone do innych przepisów. Adekwatny przedmiot kontroli mógłby stanowić art. 2 ustawy zmieniającej, który w dalszym ciągu przewiduje stosowanie wskaźników inflacyjnych zupełnie nieadekwatne dla realizacji celu waloryzacji, jakim jest „urealnienie” odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość. To ten przepis znajdzie zastosowanie w sprawie zawisłej przed sądem pytającym, dotyczącej waloryzacji odszkodowania ustalonego decyzją z 15 lutego 1960 r. Treść normatywną zbliżoną do art. 227 u.g.n. zawiera również art. 5 ust. 4 u.g.n. Rodzi on ryzyko permanentnego stosowania nieadekwatnych wskaźników inflacyjnych podczas waloryzacji odszkodowań.

Marszałek Sejmu podniósł, że mimo upływu niemal pół roku od chwili wejścia w życie art. 5 u.g.n. w nowym brzmieniu, w dalszym ciągu nie został wykonany przez Prezesa GUS obowiązek ogłoszenia wskaźników zmian cen nieruchomości dla danego rodzaju nieruchomości. Prezes GUS ogranicza się jedynie do publikacji wskaźnika zmian cen lokali mieszkalnych.

Marszałek Sejmu nie wyklucza, że Trybunał może uznać za stosowane odwołać się do zasady falsa demonstratio non nocet i przyjąć, że przedmiotem kontroli powinna być norma prawa, która przed wejściem w życie ustawy zmieniającej była zawarta w art. 227 u.g.n., natomiast obecnie wyrażona jest w art. 2 ustawy zmieniającej i art. 5 ust. 4 u.g.n. W wypadku, gdyby Trybunał postanowił w ten sposób, aktualne pozostawałoby stanowisko przedstawione w piśmie z 28 listopada 2014 r., że kwestionowana norma jest niezgodna z art. 2 w związku z art. 21 ust. 2 i art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego

Po gruntownej analizie zagadnienia, zdaniem Trybunału, samo wskazanie na niekorzystne – hipotetycznie – skutki stosowania wskaźnika, o którym mowa była w art. 227 u.g.n., podczas waloryzacji kwot odszkodowań należnych z tytułu wywłaszczonej nieruchomości nie mogło stanowić dostatecznego uzasadnienia naruszenia art. 21 ust. 2 oraz art. 64 ust. 1 Konstytucji.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż art. 227 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami jest zgodny z art. 2, art. 21 ust. 2 oraz art. 64 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Ponadto Trybunał postanowił umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.

Podstawa prawna:

WYROK TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO z dnia 9 marca 2017 r. sygn. akt P 13/14 (Dz. U. Nr 50/2017, poz. 518).

USTAWA z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 251/2016 r., poz. 2147, z późn. zm.).

Jednolity tekst ustawy – Prawo ochrony środowiska

Od 13 marca 2017 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy – Prawo ochrony środowiska.

Ustawa reguluje zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 10 lutego 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 50/2017, poz. 519).

Jednolity tekst ustawy o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących

Od 16 marca 2017 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących.

Ustawa reguluje zasady i tryb przyznawania, ustalania wysokości i wypłacania dodatków mieszkaniowych oraz właściwość organów w tych sprawach.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 24 lutego 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących (Dz. U. Nr 53/2017, poz. 552).

Zwrot gminom utraconych dochodów z tytułu zwolnienia z podatku od nieruchomości gruntów

Od 17 marca 2017 r. obowiązuje rozporządzenie wykonawcze do ustawy o podatkach i opłatach lokalnych w sprawie zwrotu gminom utraconych dochodów z tytułu zwolnienia z podatku od nieruchomości gruntów pod wodami powierzchniowymi płynącymi jezior oraz gruntów zajętych pod sztuczne zbiorniki wodne, będących własnością Skarbu Państwa.

Rozporządzenie określa szczegółowe zasady i tryb zwrotu gminom utraconych dochodów z tytułu zwolnienia z podatku od nieruchomości gruntów:

1) pod wodami powierzchniowymi płynącymi jezior,

2) zajętych pod sztuczne zbiorniki wodne, z wyjątkiem gruntów przekazanych w posiadanie innym podmiotom niż wymienione w art. 217 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. poz. 469, z późn. zm.2))

– będących własnością Skarbu Państwa.

Podstawa prawna:

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 8 marca 2017 r. w sprawie zwrotu gminom utraconych dochodów z tytułu zwolnienia z podatku od nieruchomości gruntów pod wodami powierzchniowymi płynącymi jezior oraz gruntów zajętych pod sztuczne zbiorniki wodne, będących własnością Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 53/2017, poz. 559).

USTAWA z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. Nr 100/2016 r., poz. 716, z późn. zm.).

Jednolity tekst ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów mieszkaniowych o stałej stopie procentowej

Od 27 marca 2017 r. obowiązuje jednolity tekst ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów mieszkaniowych o stałej stopie procentowej.

Ustawa określa zasady stosowania dopłat do oprocentowania długoterminowych kredytów o stałej stopie procentowej, udzielanych przez banki na cele związane z budownictwem mieszkaniowym, realizowanym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a także źródła finansowania dopłat oraz zasady rozliczeń z tytułu przekazanych bankom dopłat.

Podstawa prawna:

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 10 marca 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów mieszkaniowych o stałej stopie procentowej (Dz. U. Nr 61/2017, poz. 650).

Niektóre definicje ustawy:

budynek mieszkalny – budynek, w którym łączna powierzchnia wykorzystywanych zgodnie z przeznaczeniem lokali mieszkalnych wraz z powierzchnią pomieszczeń do nich przynależnych jest większa od łącznej powierzchni pozostałych lokali i pomieszczeń do nich przynależnych.

Śląskie Stowarzyszenie Rzeczoznawców Majątkowych w Katowicach

Nowe przepisy prawne w I kwartale 2017 roku